Μέσα από αυτό το άρθρο θέλω να μοιραστώ μαζί σου 10 αλήθειες που δεν ακούγονται συχνά και που νομίζω ότι αξίζει να τις γνωρίζεις.

Σημαντική σημείωση πριν την ανάγνωση

Στο παρόν άρθρο γίνεται αναφορά σε ζητήματα όπως η παχυσαρκία, η δίαιτα και το στίγμα του βάρους. Αν νιώθεις ότι αυτά τα θέματα σε επηρεάζουν έντονα, είναι απόλυτα εντάξει να επιλέξεις να μην συνεχίσεις. Η πρόθεση του άρθρου είναι η ενημέρωση και η αύξηση της ευαισθητοποίησης γύρω από τις βλαβερές επιπτώσεις της κουλτούρας της δίαιτας και του στίγματος του βάρους. Ωστόσο, το πιο σημαντικό είναι να προστατέψεις τον εαυτό σου, εάν νιώθεις ότι το χρειάζεσαι.

Όπου αναφέρεται ο όρος παχυσαρκία ή γενικά ζητήματα βάρους, δεν υπάρχει κανένας συσχετισμός με οποιαδήποτε ηθική διάσταση. Είναι καθαρά αποτύπωση των ερευνητικών δεδομένων με ουδέτερο τρόπο, χωρίς πρόσημο.

Πάμε τώρα, λοιπόν, στις 10 αυτές αλήθειες:

• Η διάγνωση της παχυσαρκίας δεν γίνεται αποκλειστικά με τη χρήση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ ή BMI — Body Mass Index). Το τονίζω αυτό γιατί, δυστυχώς, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ακόμη και από επαγγελματίες υγείας, ενώ έχει κριθεί αναξιόπιστος δείκτης για την αξιολόγηση της υγείας σε ατομικό επίπεδο.

• Κάτι που δεν ακούγεται συχνά (γιατί άραγε;) είναι ότι υπάρχουν σημαντικά ευρήματα που δείχνουν πως οι δίαιτες μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας.

• Είναι επίσης καλά τεκμηριωμένο ότι το στίγμα βάρους οδηγεί είτε σε αύξηση βάρους είτε στην εμφάνιση ή επιδείνωση της παχυσαρκίας.

• Το στίγμα βάρους προκύπτει από την προκατάληψη βάρους: τις αρνητικές εικασίες που συνδέονται με το βάρος. Παραδείγματα τέτοιων εικασιών είναι ότι τα άτομα με μεγαλύτερο σώμα είναι τεμπέληδες, δεν νοιάζονται για την υγεία τους, τους λείπει η πειθαρχία, ο αυτοέλεγχος και η δύναμη της θέλησης.

• Οι προκαταλήψεις αυτές είναι τόσο ισχυρές, που δημιουργούν και συντηρούν στερεότυπα τα οποία οδηγούν στην περιθωριοποίηση και την άνιση μεταχείριση — ακόμη και στους χώρους υγείας.

• Το στίγμα βάρους βλάπτει σοβαρά την υγεία. Δεν μπορούμε να μιλάμε για βελτίωση της υγείας, αν παραβλέπουμε έναν τόσο κρίσιμο παράγοντα.

• Υπάρχει επίσης πλούσια βιβλιογραφία που δείχνει πως οι δίαιτες —και ιδιαίτερα το λεγόμενο «φαινόμενο γιο-γιο» (οι επαναλαμβανόμενοι κύκλοι απώλειας και επαναπρόσληψης βάρους)— μπορούν να οδηγήσουν σε ινσουλινοαντίσταση.

• Το ίδιο και το στίγμα βάρους, το οποίο επίσης συνδέεται με την ανάπτυξη ινσουλινοαντίστασης.

• Συχνά, το έντονο ιστορικό διαιτών και το στίγμα συνυπάρχουν: ένα άτομο που βιώνει στιγματισμό είναι πολύ πιθανό να καταφεύγει ξανά και ξανά σε δίαιτες, προσπαθώντας να αποφύγει τον κοινωνικό αποκλεισμό, την άνιση μεταχείριση, τα αδιάκριτα βλέμματα, τις επικρίσεις ή τις αυτόκλητες συμβουλές — ακόμη και από κοντινά του πρόσωπα ή επαγγελματίες υγείας.

• Τελικά, τόσο οι δίαιτες όσο και το στίγμα βάρους συνιστούν απειλές για τον οργανισμό και αποτελούν πηγές χρόνιου στρες, με δυσάρεστες επιπτώσεις για την υγεία.

Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να βελτιώσουν την υγεία τους —σωματική, ψυχική και πνευματική— χωρίς να εστιάσουμε στην εξάλειψη του στίγματος και την απελευθέρωσή τους από τον φαύλο κύκλο των διαιτών.

Η συμβολή του Διαισθητικού Τρόπου Διατροφής

Γι’ αυτό και ο Διαισθητικός Τρόπος Διατροφής μπορεί να είναι πραγματικά βοηθητικός, απελευθερωτικός, ακόμη και λυτρωτικός. Όταν ένα άτομο απαλλαγεί από τις ενοχές, το άγχος και την πίεση της νοοτροπίας της δίαιτας, δεν βελτιώνεται μόνο η ψυχική του υγεία — αλλά και η σωματική. Δημιουργείται επίσης ο απαραίτητος χώρος ώστε να φροντίσει συνειδητά τον εαυτό του, υιοθετώντας συμπεριφορές που το κάνουν να αισθάνεται καλά, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Επειδή το επιθυμεί το ίδιο, βασισμένο σε εσωτερικά κίνητρα — και όχι επειδή το πιέζει κάποιος απ’ έξω, όπως ένας επαγγελματίας υγείας ή κάποιο μέλος της οικογένειας.

Μόνο μέσα από την ασφάλεια μπορεί να έρθει η φροντίδα

Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο όταν το άτομο νιώθει ασφάλεια. Το αίσθημα απειλής που προκαλούν οι δίαιτες και το στίγμα βάρους οδηγεί είτε σε σπασμωδικές και επικίνδυνες ενέργειες —όπως αποκλεισμός τροφίμων, χρήση αμφίβολης ποιότητας σκευασμάτων για γρήγορη απώλεια βάρους ή υπερβολική, εξαντλητική άσκηση— είτε σε πλήρη ακινητοποίηση και «μούδιασμα». Και στις δύο περιπτώσεις, ακόμη και στην πρώτη που το άτομο φαίνεται «κινητοποιημένο», κυριαρχούν συναισθήματα άγχους, φόβου, ντροπής και αγωνίας. Στη δεύτερη περίπτωση, επιπλέον, συχνά επικρατούν έντονες ενοχές και ένα βαθύ αίσθημα αποτυχίας, με τη σκέψη ότι «δεν κάνω αυτά που θα έπρεπε» (βάσει εξωτερικών απαιτήσεων).

Σταδιακή καλλιέργεια αυτοσυμπόνιας

Μέσα από τον Διαισθητικό Τρόπο Διατροφής, το άτομο αρχίζει να ανακτά την εμπιστοσύνη στην εσωτερική του σοφία. Μαθαίνει να βάζει όρια σε όσους παραβιάζουν τον προσωπικό του χώρο, να αφουγκράζεται τις πραγματικές του ανάγκες και να εστιάζει στη φροντίδα του εαυτού του με συμπόνια, καλοσύνη και σεβασμό.

Οφέλη για τη σωματική υγεία

Αξίζει να σημειωθεί ότι η υιοθέτηση του Διαισθητικού Τρόπου Διατροφής έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι σχετίζεται με βελτιωμένο γλυκαιμικό έλεγχο, μειωμένα επίπεδα της LDL χοληστερόλης, και συνολικά βελτιωμένη μεταβολική υγεία.

Τα ζητήματα δημόσιας υγείας δεν λύνονται ατομικά

Το στίγμα βάρους αποτελεί ένα σοβαρό ζήτημα δημόσιας υγείας, ενώ η κουλτούρα της δίαιτας λειτουργεί ως σύστημα καταπίεσης σωμάτων σε συλλογικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, δεν πρόκειται για ζητήματα που μπορούν να επιλυθούν αποκλειστικά με προσωπική προσπάθεια. Απαιτούν οργανωμένες, ουσιαστικές παρεμβάσεις από την πολιτεία και τους επίσημους φορείς υγείας.

Υπεράσπιση του δικαιώματός σου να υπάρχεις και να ζεις ακριβώς όπως είσαι

Ωστόσο, μέσα από το προσωπικό του Ταξίδι με τον Διαισθητικό Τρόπο Διατροφής, το άτομο μπορεί να αποκτήσει επίγνωση αυτών των συνθηκών. Μαθαίνει να αναγνωρίζει ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για το στίγμα βάρους και ότι αυτό αποτελεί μια κοινωνική αδικία. Σταδιακά, καλλιεργεί την ικανότητα να προστατεύει τον εαυτό του από τις βλαβερές επιπτώσεις της κουλτούρας της δίαιτας, να υπερασπίζεται το σώμα του και την ελευθερία του να υπάρχει όπως είναι. Να διεκδικεί ίση μεταχείριση και ευκαιρίες, όπως του αξίζει.

Ο Διαισθητικός Τρόπος Διατροφής ως μια στάση ζωής

Πρόκειται για μια συνειδητή στάση ζωής — έναν συνεχή αγώνα ενάντια σε συστήματα καταπίεσης. Είναι ένα ιδεολογικό και βαθιά ανθρώπινο ζήτημα, που αφορά ταυτόχρονα και την υγεία. Δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική υγεία όσο κυριαρχούν η άνιση αντιμετώπιση, οι διακρίσεις βάσει βάρους, ο εκφοβισμός, η ντροπή, οι κατηγορίες, οι προσβολές, η ενοχή και η τιμωρητική νοοτροπία.

Όλοι μαζί μπρούμε να συμβάλλουμε στη δημιουργία μιας κοινωνίας που μας αξίζει

Είναι ευθύνη όλων μας να συν-δημιουργήσουμε ένα ασφαλές και συμπεριληπτικό περιβάλλον, που θα καλωσορίζει όλους τους ανθρώπους — χωρίς όρους, διακρίσεις ή στερεότυπα.

Κωνσταντίνα Κατσανά

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος M.Sc.

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Συμπεριληπτική προσέγγιση ως προς το βάρος & φροντίδα με επίγνωση του τραύματος

Αν θέλεις να μάθεις περισσότερα για το στίγμα βάρους και τις βλαβερές επιπτώσεις του στην υγεία, μπορείς να επισκεφτείς την ιστοσελίδα: https://breakingweightbias.eu/el.

Εκεί θα βρεις επιστημονικά τεκμηριωμένο εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο απευθύνεται πρωτίστως σε επαγγελματίες υγείας αλλά και στο ευρύτερο κοινό, με στόχο την ευαισθητοποίηση γύρω από το στίγμα βάρους και τρόπους εξάλειψής του.

Το εκπαιδευτικό υλικό “Breaking Weight Bias” δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ και είναι διαθέσιμο εντελώς δωρεάν. Μπορείς να επιλέξεις την ελληνική γλώσσα για την πλοήγηση και την ανάγνωση όλου του περιεχομένου μέσω του μενού επιλογών.